Méltóságsor to lista godności. W realiach polskiej dyplomatyki średniowiecznej odpowiada liście świadków. Jest to zestawienie osób, które w danym momencie sprawowały wyższe funkcje państwowe. Charakterystyczne jest to, że mimo występowania urzędnika w dokumencie, to nie musiał być on obecny przy jego wystawaniu.
Skoro tak działa lista godności, to do czego można ona posłużyć? Otóż na samym początku trzeba odrzucić pomysł stworzenia itinerarium (łac. plan podróży), ponieważ nie stanowi to, tak jak w przypadku listy świadków, podstawy do tego, że dana osobiście znajdowała w konkretnym miejscu i czasie, kiedy wystawiano dokument. Przykładowo, jeżeli arcybiskup Kalocsy występuję w méltóságsor w dokumencie wystawionym w 1198r. w Ostrzyhomiu, a w roku 1201 w Peszcie, to nie można z tego wnioskować, że odbył takie podróże, ponieważ mógł po prostu w tym czasie być w Kalocsy.
W takim razie, czy lista godności może być w czymś pomocna? Oczywiście! Na jej podstawie można przedstawić kariery urzędników państwowych. W tym przypadku najlepiej oprzeć się na autentycznych dokumentach, co też uczynię. Pod lupę wezmę pewnego duchownego Tomasza, który swoją karierą zrobił podczas pobytu Krzyżaków na Węgrzech w latach 1211 – 1225.
W dokumencie Andrzeja II dla Krzyżaków z 1211r. ów Tomasz występuje jako prepozyt weszpremski oraz członek kancelarii węgierskiego króla, w którego imieniu wystawił dokument dla zaproszonych rycerzy Zakonu Krzyżackiego.
Datum per manus Magistri Thomae, Aulae Regiae Cancellarii, et Wesprimiensis Praepositi. Anno ab Incarnatione Domini MCCXI. Venerabili Ioanne, Strigoniensi Archi-Episcopo, Reuerendo Bertholdo Colocensi Electo, et Bano existentibus; Calano QuinqueEcclesiensi, Boleslao Vaciensi, Catapano Agriensi, Simone Varadiensi, Desiderio Cenadiensi, Willielmo Transiluano, Gothardo Zagrabiensi, Petro Geuriensi, Roberto Wesprimiensi, Ecclesias feliciter gubernantibus. Poth Palatino et Mussuniensi Comite, Michaele Wajuoda existentibus; Petro Bachiensi, Iula Budrugiensi, Bankone Bihoriensi, et Curiali Comite Reginae, Marcello Keweiensi, et Curiali Comite, Nicolao Posoniensi , Comitatus tenentibus.
W dokumencie z roku 1212, obok Vepszrém, Tomasz jest już prepozytem Sybina.
Datum per manus Magistri
Thomae, Aulae Regiae Cancellarii, Cybiniensis et Vesprimiensis Praepositi,
Anno ab Incarnetione Domini MCCXII. Venerabili Ioanne Strigoniensi Archi-Episcopo,
Reuerendo Bertholdo, Colocensi Archi-Episcopo et Waiuoda existentibus; Kalano
Quinque-Ecclesiensi, Boleslao Vaciensi, Katapano Agriensi, Simone Varadiensi,
Desiderio Chanadiensi , Willermo Transiluano, Gotthardo Zagrabiensi, Petro
Iaurinensi, Roberto Vesprimiensi, Ecclesias felicitergubernantibus. Bank
Palatino, et Comite Kewiensi, Andrea Bodrogiensi, Mike Pistoriensi ( f.
Bihoriensi ), Ochuz Soproniensi, Nicolao Posoniensi, Comitatus tenentibus.
Dokument z 1213r. informuje,
że Tomasz jest praepositi Albensis (prezepozyt Székesfehérvár).
Wyniki wyszukiwania
Wyniki wyszukiwania w siecSzékesfehérvár
Datum per manus Thomae,
praepositi Albensis, et aulae regiae Cancellarii. Anno ab Incarnatione
Domini MCCXIII. Venerabili Ioanne, Strigoniensi Archiepiscopo; reuerendo
Bertholdo, Colocensi Archiepiscopo, Bacsiensi et Budrugiensi Comite,
existentibus; Calano Quinqueecclesiensem, Kathapano Agriensem, Simone
Varadiensem, Desiderio Csenadiensem; Willelmo Transiluaniensem, Gotthardo
Zagrabiensem, Iacobo Vachiensem, Ecclesias feliciter gubernantibus. Iula, bano
et Comite de Castro ferreo; Nicolao, Palatino et Comite Schenadiensi; et alio
Nicolao, Vajvoda, existentibus; Bancone Posoniensem, Andrea Suprunensem,
Tiburtio Musuniensem, Potli Kewensem, eomitatus tenentibus.
Z roku
1217r. są dwa dokumenty. Pierwszy
informujący, że nowym pisarzem kancelarii
królewskiej jest mistrz Vrgini
(Ugrin). Z drugiego można się dowiedzieć, że Tomasz został biskupem Egeru.
Datum per manus Magistri
Vgrini, et aulae nostrae Cancelarii. Anno Dominicae Incarnationis
Millesiino, Ducentesimo, decimo septimo. Venerabili Ioanne Strigoniensi,
reuerendo Bertholdo Colocensi, Archiepiscopis existentibus; Kalano Quinqueecel.
Desiderio Chanadiensi, Roberto Wesprimiensi, Simone Waradiensi, Petro
Geuriensi, Guilelino Transiluaniensi, Iacobo Waciensi, Stephano Zagrabiensi episcopis
existentibus, et ecclesias feliciter gubernantibus. Iula palatino;
Dionysio magistro Teutonicorum, et Comite novi castri, Raphaele Waywoda,
Bancone Bano, Ochuz Curiali Comite, et ceteris Comitibus comitatus tenentibus,
| Datum per manus Hugrini,
aulae regiae Cancellarii, anno ab incar natione Domini MCCXVII. Venerabili Ioanne
Strigoniensi; reuerendo Bertholdo Coloeensi, Archiepiscopis existentibus;
Calano QuinqueEcclesiensi, Desiderio Chanadiensi, Wilhelmo Transiluano, Simone
Waradiensi, Iacobo Vaciensi, Roberto Weszprimiensi, Petro Geuriensi, Stephano
Zagrabiensi, Thoma Agriensi Episcopis, eeclesias felieiter
gubernantibus. Iula Palatino, Bancone Bano, Dionvsio magistro
Tauarnicorum, et comite Castri noui, Roliajn Wayvoda, de super Curiali Comite,
et ceteris Comitibus, comitatus tenentibus; |
Tomasz biskupem Egeru, był
do roku 1223r., kiedy został zastąpiony przez Cleto.
Datum per manus Magistri
Stephani aulae Regiae Cancellarii, Anno Dominicae lncarnationis MCCXXIII. Bela,
Primogenito nostro Rege, Dalmatiae et Croatiae Gubernatore, Venerabili Vgrino
Archiepiscopo Colocensi, Roberto Vesprimiensi Episcopo, Desiderio Chanadiensi
Episcopo, Alexandro Varadiensi, Rartholomaeo Quinqueecclesiensi, Cleto
Agriensi, Gregorio Iauriensi, Ecclesias feliciter gubernantibus.
W 1224r. widzimy Tomasz jako arcybiskupa Ostrzyhomia, a tym samym Prymasa Węgier.
Actum per manus Magistri
Stephani, Domini Papae Subdiaconi, aulae regiae Cancellarii, Anno Dominicae
Incarnationis Millesimo Ducentesimo, vigesimo quarto. Venerabili Thoma
Strigoniensi , Reuerendo Vgrino Colocensi, Archiepiscopis existentibus;
Desiderio Chanadiensi, Roberto Wespremiensi, Stephano Zagrabiensi, Alexandro
Varadiensi, Bartholomaeo Q uinqueecclesiensi, Rrittio Vaciensi, Reynaldo
Transyluaniensi, Episcopis existentibus; Gregorio Gauriensi, Cleto Agriensi,
electis existentibus, ecclesias Dei feliciter gubernantibus. Iula Palatino , et
Comite Budrogiensi , Nicolao Curiali Comite Reginae , et Comite Soproniensi,
Salamone Bano , et Comite Szaladiensi, Ladislao Aulae nostrae curiali Comite,
Dionysio Magistro Thauernicorum , Demetrio Magistro Dapiferorum , Dionysio
lilio Dionysii, Magistro Agazonum et ceteris Comitibus comitatus tenentibus
Taki stan trwa rok, ponieważ
już w 1225r., jak wynika z dokumentu Andrzeja II, na miejscu abp Ostrzyhomia
jest vacat.
Datum per manus magistri
Stephani, Domini Papae Subdiaconi, Zagrabiensis electi, aulae nostrae
Cancellarii. Anno ab Incarnatione Domini, Millesimo, ducentesimo, vigesimo
quinto. Vacante sede venerabili Strigoniensi; Reuerendo Vgrino Colocensi
Archiepiscopo existente; Desiderio Chanadiense, Roberto Vesprimiense,
Bartholomaeo Quinqueecclesiarum, Alexandro Varadiensi, Brictio Vaciensi, Rinaldo
Transiluano, Gregorio lauriensi, Cleto Agriensi, Episcopis existentibus,
ecclesias Dei feliciter gubernantibus. Gyula Palatino, et Comite Scepusiensi,
Nicolao curiali Comite Reginae, Ladislao aulae nostrae curiali Comite, et Comite Nitriensi; et
Dionysio, filio Dionysii, Magistro Tauernicorum, Demetrio Magistro Dapiferorum,
et Comite Posoniensi; Michaele Magistro Agazonum, et aliis quam plurimis,
magistratus et comitatus tenentibus.
W 1228r. nowym Prymasem
Węgier zostaje Robert, dotychczasowy biskup Veszprém.
Datum per manus Magistri
Bulsu, aulae reglae Cancellarii, et Geuriensis Praepositi, anno dominicae
incarnationis millesimo ducentesimo, yigesimo octauo. Venerabili Roberto
Strigoniensi, reuerendo Vgrino Colocensi, Archiepiscopis existentibus;
Desiderio Chanadiensi, Alexandro Varadiensi, Reynaldo Transiluaniensi, Cleto
Agriensi, Gregorio Geuriensi, Briccio Waehiensi, Bartholomaeo
Quinqueecclesiensi, Stephano Zagrabiensi, Bartholomaeo VVesprimiensi, episcopis
existentibus, ecclesias Dei feliciler gubernantibus; Dionysio comite
palatino, Ladislao aulae nostrae curiali Comite, et comite Bachiensi, Ochus
Curiali Comite reginae, et comite Bodrogh, Iulamagno, comite Suprun. Nicolao,
fratre Vgrini, Comite Bichoriensi ; Demetrio magistro dapiferorum, et Comite
Pusuniensi, Iula magistro pincernarum, et Comite Musuniensi ; Nicolao magistro
et comite agazonum, et aliis quam plurimis, magistratus et Comitatus tenentibus.
Jak widać z powyższych list
godności, kariera mistrza Tomasza przedstawia się następująco. W 1211 występuje jako pisarz kancelarii
królewskiej i jako prepozyt Veszpremu, roku później dochodzi jeszcze godność
prepozyta Sybina, a w 1213r. zostaje praepositi Albensis (wciąż pozostając
królewskim kancelistą). Potem przez 6 lat (1217-1223) Tomasz jest biskupem
Egeru, do momentu kiedy zastąpił go Cleto. W 1224r. Tomasz występuje
jako abp Ostrzyhomia, ale tylko rok, bo już w 1225r. z dokumentu wynika, że
na biskupstwie tym jest vacat.
Kamila D. Szymczak
Źródło:
[https://library.hungaricana.hu/hu/view/KozMagyOkmanytarak_Codex_Diplomaticus_Tom_3_vol_1/?pg=0&layout=s]
[https://library.hungaricana.hu/hu/view/KozMagyOkmanytarak_Codex_Diplomaticus_Tom_3_vol_2/?pg=0&layout=s]
Komentarze
Prześlij komentarz