Złota Bulla Andrzeja II z 1222 r.

Wydanie Złotej Bulli wiązało się z żądaniami silnej opozycji królewskiej w Królestwie Węgier oraz serwientów, którzy w dobie panowania Andrzeja II upomnieli się o swoje prawa. Serwienci byli wolną ludnością, zobowiązaną do służby wojskowej, którzy dzięki wyprawom łupieżczym zgromadzili majątek i zdobyli ziemie - uplasowało ich to między chłopstwem a możnymi kraju. Z 31 artykułów, które zawierała Złota Bulla, 11 dotyczyło właśnie serwientów. Opozycja królewska składała się z magnatów, którzy zostali odsunięcie od władzy głównie na rzecz Niemców przybyłych na dwór węgierski razem z żoną króla Andrzeja - Gertrudą Meran-Andechs. Uknuli spisek, którego ofiarą padła żona węgierskiego władcy. Na tym się nie skończyło, ponieważ magnaci swoim królem obwołani syna Andrzeja II, Belę IV, który niezależnie władając częścią kraju, nazywany był "młodszym królem". W tym czasie, kiedy doszło do swoistego przewrotu na Węgrzech, Andrzej II był na wyprawie krzyżowej (V; 1217-1218). Po powrocie z niej zastał kraj zrewoltowany. Aby zadośćuczynić opozycji król wydał dokument, na mocy którego prawa wcześniej przysługujące tylko magnatom zostały przyznane także serwientom, czyli:
  • zwolnienie od podatków,
  • przyznanie uprawnień sądowniczych nad ich chłopami,
  • zgoda na swobodne rozporządzanie swoimi majątkami,
  • przyznanie wolności osobistej,
  • ograniczenie obowiązku służby wojskowej tylko do wojny obronnej, a za służbę poza granicami kraju otrzymywali żołd.
Złota Bulla zabraniała królowi:
  • psuć monetę,
  • frymarczenia całymi komitatami,
a także:
  • zobowiązywała króla do zwoływania co roku na dzień św. Stefana (20 sierpnia) ogólnego zgromadzenia w Székesfehérvár,
  • magnatów wzywała, aby nie uciskali chłopów,
  • ustała dziesięcinę kościelną tylko w naturze,
  • ograniczała możliwość kumulowania dóbr w rękach magnatów.
Najbardziej istotnym zapisem był artykuł 31. o prawie oporu. Mimo, że dotyczył on tylko magnatów, to w późniejszym czasie szlachta węgierska zasadę "równość szlacheckiej" wywodziła właśnie od tego artykułu. Złota Bulla Andrzeja II z 1222 r. odegrała znaczny wpływ na ustawodawstwo polskie (np. przywilej koszycki czy przywilej czerwiński).

Złota Bulla z przywieszoną pieczęcią


Awers i rewers złotej pieczęci króla Andrzeja II


Rzeźba Andrzeja II trzymającego dokument Złotej Bulli, Placu Bohaterów w Budapeszcie.


Przedstawienie króla Andrzeja II według Kroniki Ilustrowanej (ok. 1360)


Kamila D. Szymczak


Bibliografia:
1. Felczak W., Historia Węgier, Wrocław 1986.
2. Sroka S.A., Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000.

Komentarze