Wymowa ideologiczna przedstawień Maciej Korwina

    Burzliwe zmagania Korony św. Stefana z turecką potęgą wymagały odpowiednich ludzi na odpowiednim miejscu. Jedną z takich postaci był Jan Hunyadi, świetny dowódca i strateg, który dzięki swoim umiejętnościom, po śmierci króla Władysława III pod Warną, został obrany regentem Królestwa Węgier. W 1452 r. zrezygnował z tej funkcji, na rzecz Władysława V Pogrobowca (syn Albrechta Habsburga). W 1456 r. Hunyadi doprowadził węgierską armię do zwycięstwa nad wojskiem sułtana Mahometa II w bitwie pod Belgradem. Nie długo miał okazję cieszyć się triumfem, ponieważ zmarł, na szerzącą się w obozie węgierskim, zarazę. Tymczasem wybuchła wojna domowa między dwoma stronnictwami, która przybrała na sile po śmierci Władysława V w 1457r. stronnictwo Hunyadich, ukształtowane jeszcze w latach 40. XV w., wysuwające kandydaturę Macieja, syna Jana Hunyadiego i stronnictwo habsburskie, które lansowało Fryderyka III Habsburga. Arbitrem w sporze była siła i armia. Ze starcia zwycięsko wyszedł Maciej, obejmując władzę w wieku 15 lat[1].
    Król Maciej rządził na Węgrzech w latach 1458-1490. Polityka zagraniczna i wewnętrzna pełna była wzlotów i upadków. W dwóch palących problemach ówczesnych Węgier, czyli obronie kraju przed Turkami i wzmocnieniu władzy centralnej, tak samo jako ojciec, potrafił odnieść znaczące sukcesy i wywindować potęgę królestwa, na taki poziom, na jaki nigdy wcześniej, ani później się nie wzniosło. Jednak trzeba również wspomnieć o zubożających skarb państwa walkach dynastycznych na arenie międzynarodowej oraz o dotkliwej, szczególnie dla chłopów, reformie finansowej. Aczkolwiek ciężko jest zaprzeczyć, że okres panowania króla Macieja kojarzony jest zwykle z potęgą militarną i ekonomiczną królestwa, bo i tak też było, przynajmniej przez jakiś czas. Regres nastąpił po śmierci króla w 1490r[2].

Il.1. Herb rodu Hunyadich

    Maciej Korwin swój przydomek zyskał od herbu rodowego Hunyadich (Il.1.). Widać na nim czarnego ptaka, stającego na złotej gałęzi (spotyka się również brązową gałąź), który trzyma w dziobie złoty pierścień zwrócony oczkiem do góry. Głowę ma skierowaną w prawną stronę heraldyczną i skrzydła ułożone jakby szykował się do lotu. W prawym górnym rogu znajduję się, jak można przypuszczać, złoty, obrócony półksiężyc. Całe przedstawienie umieszczone jest na tarczy o niebieskim polu, która od połowy wysokości zaczyna się po łuku zwęża ku ostrej podstawie. Powołując się na łaciński odpowiednik słowa Korwin, czyli „Corvinus”, który oznacza kruczy, podobny do kruka, dojdzie się do prostego wniosku, że ptak znajdujący się na herbie to kruk (łac. corvus[3]). Istnieje jeszcze inna wersja herbu rodu Hunyadich, rozszerzona, do czego przyczynił się król Władysław V Pogrobowiec.

Il. 2. Herb rodu Hunyadich po 1453 r.

    W 1453 r., objąwszy władzę na Węgrzech, dodał do herbu Jana Hunyadiego pewien element. Władca był wdzięczny Hunyadiemu za trzymanie pieczy nad królestwem, podczas gdy sam przebywał w Pradze i czekał swych lat sprawnych[4]. W tym samym dokumencie król Węgier uczynił Hunyadiego hrabim i dziedzicem Bystrzycy, w której to Hunyadi wzniósł zamek. Zamek w Bystrzycy jest jednym z siedmiu zamków, który dały nazwę temu regionowi, czyli Siedmiogród. Mowa o czerwonym, wspiętym lwie. Zwierzę zwrócone jest w lewą stronę heraldyczną, ma otwartą paszczę, a na uniesionej lewej łapie trzyma otwartą koronę. Jego ogon jest zakończony pętelkowym ozdobnikiem. Całość umieszczona jest na tarczy o białym polu. Jest to tzw. Lew Bystrzycki[5]. Ilustracja 2 przedstawia połączenie tych dwóch herbów. W tym przypadku czarny kruk, z podobnie jak poprzednio ułożonymi skrzydłami, zwrócony jest w lewą stronę heraldyczną, nie stoi już na gałęzi, a pierścień w dziobie zwrócony jest oczkiem w dół. Tarcza, podzielona w krzyż, również zwęża się ku dołowi, ale to zwężenie jest bardziej łagodne, mniej widoczne niż na ilustracji 1. Można zauważyć, że lew z trzeciego pola jest inaczej ukazany niż ten z drugiego pola tarczy; podobnie kruk – oba zwierzęta mają uniesione lewe nogi. Co więcej lew w trzecim polu ma koronę uniesioną powyżej głowę, podczas gdy w drugim polu, korona jest na jej wysokości. Uważam, że wynika to z faktu takiego ukazania zwierząt, aby zmieściły się na swoich częściach tarczy. Oba powyższe herby, wyrzeźbione w kamieniu (Il. 3.), znajdują się w zamku rodowym Hunyadich, czyli w Vajdahunyad (rum. Hunedoara) w Rumunii[6].

Il. 3. Mały i większy herb Hunyadich

Tutaj są jeszcze inne przedstawienia godeł herbowych rodu Hunyadich. Po lewej stronie widać kruka ze złożonymi skrzydłami, zaś w prawym górnym rogu obok półksiężyca, tym razem nieprzewróconego, jest sześcioramienna gwiazda. W herbie po prawej stronie warto zwrócić uwagę na przedstawienie kruka. Tak jak we wcześniej opisywanym odpowiedniku tego herbu, ptak zwrócony jest w prawą stronę (pierwsze pole), natomiast w czwartym polu, wydaje się, że jest kruk jest przedstawiony w locie. Wskazują na to rozpostarte skrzydła i podwinięte nogi. Herb z krukiem i lwem nie był używany przez Macieja Korwina. Trzeba o tym pamiętać, ponieważ wkrótce na herbie króla pojawi się inny lew.
Il. 4. Godło herbowe rodu Hunyadich otoczone godłem Zakonu Smoka – umieszczony w prawej górnej części bordiury strony tytułowej pergaminowego kodeksu Leona Battisa, De re aedificatoria, ok. 1485-1490.
    W tym miejscu chciałam zwrócić uwagę na jeszcze jedno przedstawienie herbu Hunyadich, które znajduje się na stronie tytułowej pergaminowego kodeksu Leona Battista Alberti, De re aedificatoria, konkretnie u góry po prawej stronie bordiury. Ilustracja 4 przedstawia fragment tej karty. W granatowym oczku bordiury widać tarczą z niebieskim polem, na którym znajduje się kruk Hunyadich. Tarcza jest otocza przez złotego smoka. Oby dwa zwierzęta są zwrócone w prawą stronę heraldyczną. Wydaje się, że ptak stoi na gałęzi, z trzema listkami. Kłopotów nastręcza zidentyfikowanie obiektu, który jest trzymany w dziobie. Jeśli się odwołać do idei Zakonu Smoka, czyli pokonania Imperium Osmańskiego[7], można przypuszczać, że tym jest obiektem tym miecz. Kodeks, na stronie którego został uwieczniony wyżej opisany wizerunek, znajdował się w słynnej bibliotece króla Macieja Korwina. Młody władca, mając w swoim otoczeniu dwóch humanistów, takich jak Jan Vitéz i Jan Pannonius, zaczął zbierać księgi. Nie jest pewne, kiedy dokładnie ten proce został rozpoczęty, ponieważ nie ma żadnego dokumentu fundacyjnego, jednak z pewną dozą prawdopodobieństwa można początki kolekcjonerskiej działalności króla widzieć w początkach lat 60. XV w. Największy rozkwit biblioteki nastąpił w latach 1485-1490. Najściślejsze związki utrzymywano z Florencją, co może trochę zaskakiwać, ponieważ wydaje się, że powinien to być Neapol, skąd pochodziła druga żona Macieja, Beatrycze Aragońska. Dużo kodeksów, które zasiliły zbiór Corviniany, powstało właśnie we Florencji. W swym szczytowym okresie Biblioteka Corviniania zawierała ok. 4000-5000 dzieł. Po śmierci Macieja instytucja zaczęła podupadać, a zbiory były wywożone, także pewna część trafiła do Konstantynopola, a inna do Wiednia[8].

Il. 5. Przedstawienie Macieja Korwina w Chronicum Pictum Jana Thuróczy’ego, 1488.

    Maciej Korwin od 1458 r. król Węgier, od 1469 r. jest także królem Czech. Przedstawienie ukoronowanego władcy zamieścił w swoim Chronium Pictum Jan Thuróczy (Il. 5). W centralnej części widać postać odzianą w zielony płaszcz z futrzanymi obiciami. Postać siedzi na tronie, nogi ma oparte na podnóżku i zwrócona jest w prawą stronę. W prawej ręce trzyma berło, a w lewej złote jabłko. Ukazany władca ma na głowie koronę zamkniętą z krzyżem na szczycie. Po lewej stronie ilustracji widać herb. Tło stanowi, wydaje się, ceglana ściana z dwoma oknami. Po obu brzegach da się zauważyć kolumny. Jest przedstawienie Macieja Korwina jako króla Czech. Wskazują na to Korona św. Wacława oraz herb. 

Il. 6. Herb Macieja Korwina, króla Czech.

Tarcza podzielona w krzyż. W pierwszym, białym polu widać czerwony krzyż lotaryński, stojący na środkowym, z trzech szczytów. Na ilustracji 6 jest jeszcze ukazana korona. Ta kompozycja jest znana, lecz w odwróconych kolorach, mianowicie biały krzyż lotaryński w czerwonym polu. Ciężko stwierdzić, z czego wynika to odwrócenie kolorów. W drugim polu znajdują się czerwono-białe pasy Arpadów. Następnie ukazany jest biały, wspięty lew ze złotymi pazurami i językiem, zwrócony w lewą stronę heraldyczną, którego głowę wieńczy złota, otwarta korona. W czwartym polu jest ukazany herb Hunyadich, z kilkom zmianami. Czarny kruk, stojący na brązowej gałęzi, zwrócony w lewą heraldyczną stronę, trzyma w dziobie pierścień z oczkiem skierowanym ku dołowi. W tym herbie, zatem, przedstawione zostały herby Węgier, Czech i Hunyadich.

Il. 7. Herb Macieja Korwina z herbem Dalmacji 

    Kolejny herb Macieja Korwina z dodatkowym elementem, również porusza problem odwrócenia kolorów. Owym elementem jest herb Dalmacji, czyli trzy złote koronowane głowy leopardów w niebieskim polu (Il. 7.). Herbu tego używano jako oznaczenie Chorwacji do końca XV w. Od przełomu XV i XVI w. pojawia się już słynna chorwacka krata. Na poniższej tarczy, dzielonej w krzyż, w pierwszym polu widać czerwono-białe pasy Arpadów. Dalej pojawia się motyw białego krzyża lotaryńskiego w czerwonym polu (odwrotnie niż powyżej). W trzecim polu znajduje się wspomniany już herb Dalmacji. Czwarte, białe pole zajmuje czerwony, wspięty, ukoronowany lew ze złotymi pazurami, patrzący w prawą stronę heraldyczną. Pośrodku czteropolowej tarczy znajduje się herb Hunyadich. Opisany herb znajduje się w Kościele Macieja w Budapeszcie, który zwany jest również Budzińską Świątynią Koronacyjną (Il. 8.). U góry, widocznie wyodrębnionego fragmentu znajduje się wizerunek Maciej Korwina. Głowa władcy z wieńcem laurowym zwrócona jest w prawą stronę. W otoku widnieje napis: MATHIAS REX HVNGARIE. Całość otoczona jest wieńcem z liści laurowych i zdaje się być podparta półką. Poniżej znajduje się szarfa z greckimi literami: ΙΩΛΟ. Dalej jest umieszczony, zwieńczony zamkniętą koroną z krzyżem, herb Macieja Korwina. Na tym samym poziomie, po obu stronach wyodrębnionego obszaru, widać postacie rycerzy formacji stworzonej przez tego władcę, czyli Węgierskiej Czarnej Armii (węg. Fekete Sereg). W podstawie znajduje się tablica pamiątkowa z roku 1893, której napis głosi: „Królowi Maciejowi herb powyższy, pierwotnie był na południowozachodniej ścianie, skąd po renowacji, na pamiątkę, tu powyżej został umieszczony”[9]. Nie można nie zauważyć, że także zdobienie niżej nawiązuje do osoby władcy. Widać na nim ptaka zwróconego w lewą stronę, trzymającego w dziobie pierścień, w kolorach żółtym i czerwonym.

Il. 8. Herb Macieja Korwina w Kościele Macieja w Budapeszcie

    Najpełniejszym wyrazem polityki króla Macieja Korwina jest jego ostatni herb, najbogatszy i najbardziej wymowny. Jego ilustracja znajduje się we wspomnianej już tu Chronicum Pictum Jana Thuróczy’ego (Il. 9.). 
Il. 9. Tarcza herbowa Macieja Korwina w Chronicum Pictum Jana Thuróczy’ego, 1488
To przedstawienie jest bardzo ciekawe i wyjątkowe, ponieważ ukazuje herb Macieja Korwina, jego żony Beatrycze Aragońskiej oraz herb księstw i ziem wasalnych. Ilustracja 10 pozwoli dokładnie przyjrzeć się każdemu elementowi pojedynczo. W centralnej części znajduje się złota, zamknięta korona z krzyżem, wyglądem przypominająca Koronę św. Stefana, która wieńczy herby króla i królowej. W tym pierwszym można zwrócić uwagę, że kruk stoi na czymś, co może przypominać chmurę. Herb królowej pojawia się pierwszy raz, dlatego warto mu poświęcić mu chwilę. Tarcza hiszpańska podzielona w krzyż, pierwsze i czwarte pole podzielone jest jeszcze raz w słup na trzy pola: 1) czerwono-białe pasy Arpadów; 2) andegaweńskie złote linie w niebieskim polu; 3) herb Jerozolimy. Pole drugie i trzecie to są żółto-czerwone słupy dynastii aragońskiej. Całość ta jest umieszczona w kole o niebieskim polu.
W otoku, od góry, zgodnie z ruchami wskazówek zegara, widnieją herby:
  1. Czech – biały, wspięty, ukoronowany lew, zwrócony w prawą stronę heraldyczną w czerwonym polu,
  2. Luksemburga – czerwony, wspięty lew, zwrócony w prawą stronę heraldyczną w polu o biało-niebieskich pasach,
  3. Dolnych Łużyc – złoty byk, zwrócony w prawą stronę heraldyczną w czerwonym polu,
  4. Moraw – ukoronowany, w biało-czerwoną kratę orzeł  z rozpostartymi skrzydłami, zwrócony w prawą stronę heraldyczną w niebieskim polu,
  5. Austrii – biały pas na połowie wysokości w czerwonym polu
  6. Galicji – dwie złote, otwarte korony, jedna po drrugą, w niebieskim polu,
  7. Śląska – czarny orzeł z czerwoną przepaską na rozpostartych skrzydłach, zwrócony w prawą stronę heraldyczną w żółtym polu
  8. Dalmacji – trzy złote głowy koronowanych leopardów w niebieskim polu
  9. czerwony, wspięty lew, zwrócony w prawą stronę heraldyczną, w prawej uniesionej łapie trzyma koronę, również głowę ma zwieńczoną koroną – bardzo możliwe, że jest to lew bystrzycki.

Il. 10. Tarcza herbowa Macieja Korwina. Reprodukcja z Chronicum Pictum.

Uważam, że jest to najpełniejszy wyraz ekspansjonistycznej polityki Macieja Korwina. Odzwierciedla to mapa przedstawiająca granice Królestwa Węgier w 1490 r. (Il. 11.).

Il. 11. Królestwo Węgier w 1490 r.

Powyższe informacje dostarczają obrazu na temat polityki zagranicznej i ziem jakie król Maciej przyłączył do swojego królestwa. Przytoczone wyżej ilustracje przedstawiają herby tych zdobyczy, ale jak wyglądał program heraldyczny ziem, które wchodziły od samego początku w skład królestwa, ziem jakie młody król otrzymał wraz z objęciem tronu, jako dziedzictwo? W tym przypadku wypada się oprzeć na nieco innym materiale źródłowym i pochylić się nad pieczęciami Macieja Korwina (Il.12., Il. 13.). 

Il. 12. Awers pieczęci majestatycznej Macieja Korwina.

Il. 13. Rewers pieczęci majestatycznej Macieja Korwina.

Na awersie w centrum widać postać, siedzącą na tronie, która w prawej ręce trzyma berło, a w lewej jabłko. Głowa jest zwieńczona zamkniętą koroną z krzyżem na szczycie. Oparcie tronu jest ozdobione szachownicą w romby, zaś wezgłowie jest udekorowane wijącym się ornamentem. Władca ubrany jest w szaty królewskie, zaś po sposobie związania dwóch części szaty na piersi, można sądzić, iż postać ma na sobie welon liturgiczny, co wskazuje na świadomość króla, o świętości dzierżonej przez niego władzy. Tron otoczony jest konstrukcją, która wyglądem przypomina gotycki (ze względu na strzelistość niektórych elementów) tryptyk. W jego górnej części, nad tronem, przedstawione są postacie, które niestety ciężko zidentyfikować. Po obu bokach władcy przedstawione są w układzie pionowym herby ziem Królestwa Węgier. Górę pionu po prawnej stronie heraldycznej wieńczy jeden z elementów herbu Węgier, czyli krzyż lotaryński, niżej, po widocznym przerywniku (taki sam jest po drugiej stronie), ukazany jest herb Bułgarii, który przedstawia wspięte zwierzę, przypominająca psa lub wilka, zwrócony w lewą stronę heraldyczną. Na samym dole kolumny umieszczony został herb Kumani, który przedstawia wspięte zwierzę, może być to lew, zwrócony w lewą stronę heraldyczną. Pion po lewej heraldycznej stronie od góry zaczyna się ponownie elementem herbu Węgier, czyli pasami Arpadów, niżej znajduje się herb Galicji (bardzo ciekawe, ponieważ jest jedna korona), a pod tym herb Dalmacji (trzy koronowane głowy leopardów). Pod postacią króla, w otoku umieszczony został herb Hunyadich. Awers pieczęci posiada rozbudowaną legendę, która zawiera w sobie następujący napis: SIGILLUM MAIESTATIS MATTHIE DEI GRATIA HUNGARIE DALMACIE CROACI(E) RAME SERVIE GALLICIE LODOMERIE COMMANIE BULGARIEQ(UE) REGIS[10]. Jak widać, tylko pięć z dziewięciu wymienionych ziem miało swój herb. Zagadkowa może być nazwa „Rame”. Tytuł króla Ramy był symboliczny i legitymizował prawa królów węgierskich do supremacji nad Bośnią[11]. 
    Rewers tejże pieczęci majestatycznej posiada taki sam program heraldyczny, aczkolwiek przedstawiony w inny sposób  (Il. 13.). W centrum ukazany jest herb Węgier, otoczony przez trzech aniołów (dwóch trzymaczy i jeden jako zwieńczenie). U góry, nad aniołem, znajduje się zamknięta korona z krzyżem, czyli Korona św. Stefana. Następnie, zgodnie z ruchem wskazówek zegara przedstawione są herby: 1) Galicji (jedna korona), 2) Bułgarii, 3) Hunyadich, 4) Kumani, 5) Dalmacji, 6) Węgier (krzyż lotaryński). W otoku znajduje się napis: SIGILLUM SECUNDUM MATHIE DEI GRACIA REGIS HUNGARIE ET ALIORUM REGNORUM IN ALTERO PARI SIGILLO EXPRESSATORUM ET CETERA[12]. Tutaj również, dzięki obecności aniołów, daje się odczuć boski wymiar władzy. Zainteresowanie może wzbudzać herb Galicji. Wcześniej był ukazany jako dwie korony, zaś na pieczęciach występuje jako jedna. Przypuszczam, że ze względu na formę tej korony w herbie (widać to wyraźnie na Il.12.), z czasem jej wizerunek mógł ulec zniekształceniu i sprawiać wrażenie, że przedstawione są dwie korony. Pieczęć ta była używana od 1464 r., zaś przedstawienie w kronice Jana Thuróczy’ego pochodzi z 1488 r. Z tego powodu można taką możliwość brać pod uwagę.
    Ze względu na ogromny materiał ikonograficzny, który można by wykorzystać do przedstawienia polityki tego władcy ograniczę się tylko do wybranych wyżej przykładów. Już ich treści bardzo dużo mówi o osobie Macieja Korwina. Poprzez ukazanie herbu Hunyadich otoczonego herbem Zakonu Smoka do odbiorcy dociera sygnał, że przedstawiciele rodu, zarówno Jan Hunyadi, jak i jego syn, są obrońcami chrześcijaństwa. Dalej, fakt, że takie przedstawienie znajduje się na karcie pięknie iluminowanego kodeksu, który swoją obecnością wzbogacał zbiór Corviniany (która ówcześnie nie miała sobie równych na północ od Alpy zbiorów), wskazuje na osobę króla-humanisty, zdającego sobie sprawę z ważności dzieł myślicieli i chcącego stworzyć na Węgrzech ośrodek humanizmu w tej części Europy. Kolejne herby (Il. 6., 7., 10.) przedstawiające rozrastanie się stanu posiadania króla Macieja, ukazują obraz władcy jako wielkiego zdobywcy, a tym samym świetnego stratega (ziemie te nie przeszły się pod jego panowanie dobrowolnie – zostały podbite). Szczególnie wymowna jest ilustracja 8., władca, którego skronie wieńczy wieniec laurowy, co jest nawiązaniem do antycznych wzorców i wyobrażeniem panującego jako zwycięzcy, triumfatora. Inskrypcja na szarfie podkreśla obycie Macieja Korwina i znajomość nie tylko łaciny, lecz również greki. Jako „strażników króla” przedstawiono rycerzy formacji Fekete Sereg, co wskazuje, że to dzięki zmysłowi organizatorskiemu i wojskowemu tego władcy ta armia powstała i odnosiła znaczne sukcesy. Tablica pamiątkowa wskazuje, na żywotność w ludzkiej świadomości osiągnieć króla Macieja i chęć zachowania ich dla potomnych. Pieczęć, jako środek uwierzytelniający wystawianych przez panującego dokumentów i legitymizujący jego władzę, przekazuje informację o pochodzeniu tej władzy od Boga, i o jej świętości. Przejawem tego jest przedstawienie władcy w, domniemanym przeze mnie, welonie liturgicznym oraz ukazanie siedzącego na tronie króla, w centralnej części konstrukcji przypominającej tryptyk (Il. 12.). Tą samą wymowę ma wyobrażenie na rewersie aniołów trzymających herb Królestwa Węgier (Il. 13.). Przytoczone wyżej ilustracje dostarczają informacji na temat panowania i osoby króla Macieja Korwina, ukazując wymową ideologiczną bijącą z tych przedstawień.



Kamila D. Szymczak

Bibliografia:

Źródła:
Dokument króla Władysława V dla Jana Hunyadiego, Bratysława, 1 lutego 1453 r.
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.]
https://mnl.gov.hu/bal_menusor/hasznalat/nap_tippje_/_dokumentuma/v_laszlo_kiraly_hunyadi_janost_orokos_besztercei_groffa_teszi_es_cimeret_kiboviti.html
Publikacje naukowe:
Csapodi C., Csapodi-Gárdonyi K., Bibliotheca Corviniana, tł. E. Ławnik, Wrocław 1981.
Felczak W., Historia Węgier, Wrocław 1966.
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2009.
Strony internetowe:
Zamek Hunyadich, co jest prawdziwe, a co nie? (org. tyt.: A vajdahunyadi vár, mi eredeti, és mi nem?).
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] http://regmult.blogspot.com/2017/08/a-vajdahunyadi-var-mi-eredeti-es-mi-nem.html
Elitarny zakon, do którego należeli Jagiełło i Henryk V.
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] http://www.emito.net/artykuly/elitarny_zakon_do_ktorego_nalezeli_jagiello_i_henryk_v_2372344.html
IV. Hunyadi Mátyás kora. (1458–1490.)
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] 
https://www.arcanum.hu/en/online-kiadvanyok/MagyarNemzetTortenete-a-magyar-nemzet-tortenete-9A23/szalaybaroti-a-magyar-nemzet-tortenete-9A24/magyarorszag-a-vegyes-hazakbol-szarmazott-kiralyok-koraban-8F7/iv-hunyadi-matyas-kora14581490-CE4/
Napis w otoku rewersu pieczęci majestatycznej Macieja Korwina.
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] 
https://hu.wikibooks.org/wiki/C%C3%ADmerhat%C3%A1roz%C3%B3/Magyarorsz%C3%A1g_c%C3%ADmere#/media/F%C3%A1jl:M%C3%A1ty%C3%A1s_kir%C3%A1ly_(1458%E2%80%931490)_fels%C3%A9gpecs%C3%A9tje_h%C3%A1tlap_--.jpg
P. Engel, A középkori Bosznia.
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] https://regi.tankonyvtar.hu/hu/tartalom/historia/95-01/ch02.html#id467782
Materiał ilustracyjny:
Il. 1. Herb rodu Hunyadich
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Coa_Hungary_Family_Hunyadi_v2.svg
Il. 2. Herb roku Hunyadich po 1453 r.
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] https://hu.wikibooks.org/wiki/C%C3%ADmerhat%C3%A1roz%C3%B3/Hunyadi_c%C3%ADmer#/media/F%C3%A1jl:Coa_Hungary_Family_Hunyadi_J%C3%A1nos_(extended)_v2.svg
Il. 3. Mały i większy herb Hunyadich (org. tyt.: A Hunyadiak kis és egy nagyobb címere)
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] http://regmult.blogspot.com/2017/08/a-vajdahunyadi-var-mi-eredeti-es-mi-nem.html
Il. 4. Godło herbowe rodu Hunyadich otoczone godłem Zakonu Smoka – umieszczony
w prawej górnej części bordiury strony tytułowej pergaminowego kodeksu Leona Battista Alberti, De re aedificatoria, ok. 1485-1490.
Źródło: Csapodi C., Csapodi-Gárdonyi K., Bibliotheca Corviniana, tł. E. Ławnik, Wrocław 1981, tablica XXVIII.
Il. 5. Herb Macieja Korwina, króla Czech
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] 
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Coa_Hungary_Country_History_Mathias_Corvinus_3(1458-1490).svg#/media/File:Coa_Hungary_Country_History_Mathias_Corvinus_3(1458-1490).svg
Il. 6. Przedstawienie Macieja Korwina w Chronicum Pictum Jana Thuróczy’ego, 1488.
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] https://www.wikiwand.com/pl/Maciej_Korwin
Il. 7. Herb Macieja Korwina z herbem Dalmacji
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] 
https://hu.wikipedia.org/wiki/F%C3%A1jl:Coa_Hungary_Country_History_Mathias_Corvinus_5(1458-1490).svg#/media/F%C3%A1jl:Coa_Hungary_Country_History_Mathias_Corvinus_5(1458-1490).svg
Il. 8. Herb Macieja Korwina w Kościele Macieja w Budapeszcie
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hungary-02232_-_Coat-of-arms_(32612124985).jpg
Il. 9. Tarcza herbowa Macieja Korwina w Chronicum Pictum Jana Thuróczy’ego, 1488.
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] https://mek.oszk.hu/01900/01948/html/index437.html
Il. 10. Tarcza herbowa Macieja Korwina. Reprodukcja z Chronicum Pictum.
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Coa_Hungary_Country_History_Mathias_Corvinus_(1458-1490)_big.svg
Il. 11. Królestwo Węgier w 1490 r.
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] https://histmag.org/grafika/articles5/korwin/Hungary_1480.jpg
Il. 12. Awers pieczęci majestatycznej Macieja Korwina.
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.]
https://hu.wikibooks.org/wiki/F%C3%A1jl:M%C3%A1ty%C3%A1s_kir%C3%A1ly_(1458%E2%80%931490)_fels%C3%A9gpecs%C3%A9tje_el%C5%91lap_--.jpg
Il. 13. Rewers pieczęci majestatycznej Macieja Korwina.
Źródło: [online; dostęp: 30. 12. 2020 r.]
https://hu.wikibooks.org/wiki/F%C3%A1jl:M%C3%A1ty%C3%A1s_kir%C3%A1ly_(1458%E2%80%931490)_fels%C3%A9gpecs%C3%A9tje_h%C3%A1tlap_--.jpg
Przypisy:
[1] W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1966, s. 86-93.
[2] Ibidem, s. 94, 98, 102.
[3] J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2009, s. 230.
[4] Dokument króla Władysława V dla Jana Hunyadiego, Bratysława, 1 lutego 1453 r.
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] https://mnl.gov.hu/bal_menusor/hasznalat/nap_tippje_/_dokumentuma/v_laszlo_kiraly_hunyadi_janost_orokos_besztercei_groffa_teszi_es_cimeret_kiboviti.html
[5] C. Csapodi, K. Csapodi-Gárdonyi, Bibliotheca Corviniana, tł. E. Ławnik, Wrocław 1981, s. 72.
[6] Zamek Hunyadich, co jest prawdziwe, a co nie? (org. tyt.: A vajdahunyadi vár, mi eredeti, és mi nem?).
Źródło: [online; dostęp: 28.12.2020 r.] http://regmult.blogspot.com/2017/08/a-vajdahunyadi-var-mi-eredeti-es-mi-nem.html
[7] Elitarny zakon, do którego należeli Jagiełło i Henryk V. 
Źródło: [online; dostęp: 29.12.2020 r.]http://www.emito.net/artykuly/elitarny_zakon_do_ktorego_nalezeli_jagiello_i_henryk_v_2372344.html
[8] C. Csapodi, K. Csapodi-Gárdonyi, Bibliotheca Corviniana, tł. E. Ławnik, Wrocław 1981, s. 7-25.
[9] Oryg.: „Mátyás királynak e cimere eredetileg a magas torony délnyugati ablakában volt honnan a torony megujitásakor emlékül ide helyeztetett” – tłum. wł.
[10] IV. Hunyadi Mátyás kora. (1458–1490.) 
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] https://www.arcanum.hu/en/online-kiadvanyok/MagyarNemzetTortenete-a-magyar-nemzet-tortenete-9A23/
szlaybaroti-a-magyar-nemzet-tortenete-9A24/magyarorszag-a-vegyes-hazakbol-szarmazott-kiralyok-koraban-8F7/iv-hunyadi-matyas-kora-14581490-CE4/
[11] P. Engel, A középkori Bosznia, 
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] https://regi.tankonyvtar.hu/hu/tartalom/historia/95-01/ch02.html#id467782
[12] Napis w otoku rewersu pieczęci majestatycznej Macieja Korwina. 
Źródło: [online; dostęp: 30.12.2020 r.] https://hu.wikibooks.org/wiki/C%C3%ADmerhat%C3%A1roz%C3%B3/Magyarorsz%C3%A1g_c%C3%ADmere#/media/F%C3%A1jl:M%C3%A1ty%C3%A1s_kir%C3%A1ly_(1458%E2%80%931490)_fels%C3%A9gpecs%C3%A9tje_h%C3%A1tlap_--.jpg

Komentarze

Prześlij komentarz