Topór

Jeden z najstarszych polskich herbów szlacheckich, noszący zawołanie "Starza". Najbardziej rozpowszechniony był w ziemi krakowskiej, lubelskiej, sandomierskiej oraz na Mazowszu. Na mocy unii horodelskiej został przeniesiony na Litwę. Wśród ok. 640 rodzin pieczętujących się tym herbem, największe znaczenie mieli Tęczyńscy i Ossolińscy. Toporczykiem był również poeta Cyprian Kamil Nordwid. Za protoplastę rodu Toporczyków miał uchodzić palatyn Sieciech (X/XI w.). Najwcześniej wizerunek ten pojawia się na pieczęci Żegoty, wojewody krakowskiego w latach 1282-1285. Najstarsze użycie mianaTopór pojawia się w dokumencie Kazimierza Wielkiego z 1366 r. Herb Topór jest bardzo podobny do herbu Pałuka. W XIV w. wojewoda kaliski Sędziwój z Szubina podjął decyzję o połączeniu rodu Pałuków z rodem Strażów. Skutkiem tego było pojawianie się krzyża na herbie po lewej stronie toporu.

Opis herbu

Według Jana Długosza: 

Topór lub halabarda biała w polu czerwonym, ród wywodzi się od polskich ludów i od pradawnych czasów, stąd i zawołanie ma Starza, gdzie ludzie elokwentni i przepełnieni energią.

Współczesny opis:

Na tarczy w polu czerwonym topór srebrny o toporzysku złotym.

W klejnocie samo godło w skos.

Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.

Legenda herbowa (w jaki sposób powstało wyobrażenie herbu) według Bartosza Paprockiego:

Jadąc w łowy, Lech Czwarty zabłądził z przygody,

Trafił potym do młyna nie na pewne gody:

Nie słuchał gospodarza, gdy sieść za stół kazał,

Za co mu się i srogim i przykrym pokazał,

Trąciwszy go za szyję rzekł: słuchaj starszego,

Tego potym nauczysz u siebie drugiego:

Siadł on zacny Monarcha, a iż dał przyczynę,

Począł żartem omawiać one swoje winę,

Młynarz pana nie znając, dość hojnie częstował,

Nazajutrz odprowadził, ktemu udarował.

Prosił też na cześć Leszek młynarza onego,

Myślił jakby mu oddać one srogość jego,

Ale młynarz dowcipny był na to ostrożny,

Wszytko z trzaskiem uczynił, co kazał pan możny,

Widząc baczny monarcha w nim roztropność wielką,

I uczciwą przezpieczność, także godność wszelką,

Uczynił swym rycerzem, hojnie udarował,

I tym herbem z potomki wiecznie pieczętował.

Kamila D. Szymczak

Bibliografia:

http://www.warownie-jurajskie.pl/herb-topor/herby
https://pl.wikipedia.org/wiki/Topór_(herb_szlachecki)
https://genealogia.okiem.pl/glossary/glossary.php?word=topór